Plastikler hayatımızda çok büyük bir yer kaplıyor. Bu ürünler hayatı kolaylaştırıyor gibi görünse de bilimsel araştırmalara göre insan sağlığını tehdit ediyor. Öte yandan plastiklerden kaçınmak pek kolay olmasa da bilinçli hareket etmek ve zararlarına karşı tedbir almak mümkün. Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, plastiklerin vücuda etkilerini ve zararlarından korunma yollarını şöyle açıkladı:
Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz
HER PLASTİK TEHLİKELİ Mİ?
Vücudumuza giren plastiğin hangi tip olduğunun önemli. Plastikleri 7 sınıfta inceliyoruz. Her plastiğin hormon bozucu etkisi yoktur. 1, 2 ve 5 numara plastik ürünler arasında en sağlıklı olanlarıdır. HDP veya HDPE koduyla bilinen bu plastik ürünler, genellikle deterjan, süt, poşet, zeytinyağı şişeleri ve oyuncakların yapımında kullanılır. Hiçbir şekilde kimyasal salınım yapmayan bu ürünler, sağlık açısından en güvenilir olanlardır. Örneğin buzdolabı poşetinin ham maddesi sağlık için herhangi bir sorun yaratmaz. 3, 6, 7 numaralı plastikler ise yüksek oranda kimyevi madde içermektedir. Bu numaralarda bulunan Bisfenol A maddesi kanser yapmakta, kalp sağlığını bozmakta, nörolojik rahatsızlıklar ile diyabet riskini artırmaktadır. İçerdikleri fitalatların kısırlık ve karaciğer kanserine sebep olabildiği, erken ergenliğe girmeye yol açabileceği gösterilmiştir. Bu plastiklerin aynı zamanda tiroit ve pankreas bozukluklarına, metabolik sendroma ve obezite gibi sağlık sorununa neden olduğu da bilinmektedir. Bunlar yasaklanmıştır. O halde, vücuda zararlı hormon bozucu etkisi fazla olan, ısıtıldıkları zaman yemek ve suya geçebilen yumuşak plastiklerden uzak durmak gerekir. Plastik poşet, çatal, bıçak, pipet ve pet şişe gibi yiyecek ve içeceklerde karşımıza çıkan ürünlerin kullanımını tamamen yok edemesek de azaltmamızda fayda var.
Giysi ve ayakkabı alırken mutlaka etiket okuyun
Polyester satın alabileceğiniz en tehlikeli kumaştır. Polyester naylon ve plastikten elde edilir. Derinin hava almasını önler. Bu kumaşlar çeşitli cilt ve kadın hastalıklarına sebep olup, kanserojen etki gösterebilir. Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırma, polyester iç çamaşırlarının sperm sayısı ve hareketliliğinde düşüşlere sebep olduğunu göstermiştir. Tekstil üretim sürecinde kullanılan sert kimyasal boyalar ve kaplamalar da tehlikelidir. Plastik kullanılan kimyasal boyalar uzun süre kullanımda deriden vücuda girerse hormon bozucu etki gösterebilir. Kıyafetlerde, ayakkabı ve terliklerde kimyasal boyalar kullanılır. Özellikle merdiven altı üretim olarak tabir edilen yerlerden alınan bu eşyaların rengi ne kadar koyu olursa o kadar boya kullanıldığı anlamına gelir. Bunlar da alerjik ve uzun süre kullanımda kanserojen etkilere yol açabilir. Özetle kıyafetlerde, ayakkabılarda ve terliklerde uzak doğu kökenli yumuşak plastik malzemelerden uzak durulmalıdır. Oyuncak gibi yumuşak plastik malzemelerde kullanılan kimyasallar da çocuklarda ağız yoluyla; tişört, ayakkabı, terlik gibi ürünlerden ise cilt yoluyla geçerek zararlı etkilere sebep olabilir. Dolayısıyla kıyafet, ayakkabı, terlik ve oyuncak gibi ürünler alırken etiketlerini mutlaka kontrol edin. İç çamaşırı ve giysi seçiminde pamuklu olanları tercih edin.
Plastik bardakta çay içmeyin
Yoğun plastik maruziyeti hormon bozucu etki gösterir. Bu yüzden erkek üreme hormonunun azalmasına sebep olabilir. Tüp bebek oranının artmasındaki bir sebep de bu kimyasalların vücudumuza girmesindendir. Plastiklerin bu zararı anne karnındaki bebekleri de olumsuz etkilemektedir. Örneğin gün içinde çok fazla çay kahve tüketiyorsanız bu içecekleri plastik ya da köpükten üretilmiş bardaklarla tüketmeyin.
Güneşe maruz kalan damacanaları almayın
Plastik şişeler hem insan sağlığına hem de doğaya zararlıdır. Bu nedenle plastik şişe kullanımını azaltmak gerekir. Plastik şişe yapımında kullanılan kimyasallar, içindeki suyun kalitesini ve PH değerini etkiler. Plastiğin içeriğinde bulunan BPA; kanser türlerine, kısırlığa, hormon ve gelişim bozukluklarına yol açabilen zararlı bir maddedir. Pet şişelerle ilgili en büyük sorun deniz yaşamını tehdit etmesidir. Plastik parçaları denize atıldığında birçok balık bu parçaları fark edemez ve yutar. Doğada çözünmediği için pet şişeler kara yaşamını da tehdit eder. Dolaylı olarak insan sağlığını bu açıdan da olumsuz etkiler. Ayrıca doğrudan güneşe maruz kalan pet şişe ve damacana sular da tehlike saçar. Market ve büfe önlerinde güneş ışığına maruz kalan pet şişe sularının ambalajı etkilenir, yumuşayan plastiklerden zararlı maddeler suya veya gıdaya geçebilir. Bu da hormon sistemimizi bozar ve kanserojen, alerjik etkiye yol açar. Su arıtma cihazları kullanılarak, plastik damacana kullanımı azaltılabilir. Pet şişe yerine cam mataralar kullanılabilir.
Turşu, salça gibi gıdaları plastik kaplarda muhaza etmeyin
Gıda muhafazasında ya da ısıtılmasında da plastik yerine cam kavanoz ve kapların tercih edilmesi gerekir. Plastik kaplar, mikrodalgada yemek öncesi ısıtılmamalıdır. Yemekler mikrodalgaya plastik kapla konulmamalıdır. Plastikler bulaşık makinesinde yıkanmamalıdır. Isınma sırasında plastik içindeki kimyasallar yemeğe ve suya karışarak zararlı olabilir. Asitli ürünler, turşu, salça, yoğurt, sıvı, peynir gibi gıdaların kesinlikle plastik kaplarda muhafaza edilmemelidir. Cam veya paslanmaz çelik kullanmaya başlanarak plastik ürünlerden uzaklaşılabilir.
